Od słowa do Brukseli –rywalizacja sądeckich licealistów w debatach oksfordzkich

Intrygujące tezy, elokwentni i wyraziści debatujący, rzeczowe, poparte doskonałymi przykładamiargumenty, cięte riposty, dramaturgia… Wszystko w atmosferze wzajemnego szacunku, z poszanowaniem zasad kulturalnego dyskutowania.Debata oksfordzka zagościła już w Starym Sączu na dobre!Po ubiegłorocznych rozgrywkach towarzyskich młodzi zwolennicy tej formy toczenia sporu spotkali się w naszym mieście po raz kolejny; tym razem jako uczestnicy projektu „Szkoła demokracji – Bruksela od kuchni”, w ramach ministerialnego programu „Młodzi obywatele”.

Do projektu – realizowanego przez Starosądecką Fundację Kultury, finansowanego ze środków Ministra Edukacji – zgłosiło się osiem drużyn reprezentujących sześć szkół Sądecczyzny: Zespół Szkół Budowlanych im. Zenona Adama Remiego w Nowym Sączu, Zespół Szkół nr 4 w Nowym Sączu, TEB Edukacja, oddział W Nowym Sączu, Zespół Szkół Społecznych SPLOT z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Jana Karskiego w Nowym Sączu, Liceum Ogólnokształcące im. M. Skłodowskiej-Curie w Starym Sączu (dwie drużyny) i Zespół Szkół im. prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu (dwie drużyny).

Na przełomie października i listopada młodzi adepci sztuki debatowania uczestniczyli w intensywnych warsztatach, w czasie których – po okiem profesjonalistów – uczyli się krytycznego myślenia, kulturnego prowadzenia sporu, zespołowej współpracy, a także  panowania nad ciałem, stresem i emocjami. Potem – wspierani przez opiekunów – tworzyli swoje piękne mowy; szukali argumentów i kontrargumentów,ciekawych przykładów, wyników badań, barwnych metafor i inspirujących cytatów… W końcu (niektórzy kilkukrotnie) wzięli udział w zaciętych, niezwykle merytorycznychpojedynkach na słowa. W nagrodę (już 10 grudnia) pojadą do Brukseli i Strasburga. Będą też w Parlamencie Europejskim!

Debata oksfordzka to sformalizowana dyskusja, której uczestnicy (dwie czteroosobowe drużyny – propozycji i opozycji)  toczą uporządkowany spór wokół wskazanej tezy. Sama teza znana jest wcześniej, ale stanowisko zespołów zostaje ustalone (w drodze losowania) na krótko przed rozgrywką (w przypadku debat starosądeckich godzinę wcześniej). Debatujący muszą więc znaleźć argumenty zarówno „za”, jak i „przeciw”, co wymaga dobrego przygotowania merytorycznego – spojrzenia na problem z różnych stron, wyszukiwania i selekcjonowania informacji.

Każdy członek drużyny pełni w debacie określoną rolę, zgodnie z którą  kształtuje swoje przemówienie. Pierwszy mówca definiuje obecne w tezie pojęcia oraz zarysowuje płaszczyzny argumentacyjne swojej strony; drugi – przedstawia konkretne argumenty i popiera je przykładami; trzeci – kontrargumentuje; czwarty zaś – podsumowuje dyskusję, odnosząc się do argumentacji obu stron. Pojedynek prowadzi marszałek (wspierany przez sekretarza), a jej przebieg ocenia jury zwane Lożą Mędrców.

Debaty eliminacyjne projektu „Szkoła demokracji – Bruksela od kuchni” miały miejsce 21 listopada 2025 roku w siedzibie starosądeckiego Centrum Kultury i Sztuki im. Ady Sari. Zaszczytną rolę marszałka pełnił w nich (podobnie jak w późniejszych sporach finałowych) Marcin Lewandowski – twórca Tarnowskiej Ligi Debatanckiej. Dla wszystkich drużyn przygotowano ciekawe tezy – dotyczące ważnych i aktualnych problemów:

1. Wolność ważniejsza jest niż bezpieczeństwo.
2. Człowiek najwięcej uczy się od tych, z którymi się nie zgadza.
3. Zjawisko „social media sharing” w mediach społecznościowych przynosi więcej szkód niż pożytku.
4. Rodzice powinni mieć możliwość skutecznej kontroli treści, które w Internecie ogląda i publikuje nastolatek.

Młodzi debatancizaprezentowali się wspaniale. Udowodnili, że potrafią bronić swojego stanowiska, ale także z szacunkiem słuchać drugiej strony i celnie kontrargumentować. Politycy i inni uczestnicy publicznych sporów mogliby się od nich wiele nauczyć!

Po zaciętej rozgrywce do strefy finałowej zakwalifikowali się reprezentanci trzech szkół nowosądeckich: TEB Edukacja,Zespołu Szkół Społecznych SPLOT i Zespołu Szkół Budowlanych oraz jedna z drużyn z Liceum Ogólnokształcącego w Starym Sączu.

Zacięte i wyjątkowo wyrównane rozgrywki finałowe odbyły się w sali widowiskowej starosądeckiego Sokoła – już 1 grudnia! Uczniowie nie mieli więc wiele czasu na opracowanie tez, tym bardziej, że tym razem musieli przygotować się aż do trzech niezwykle wymagających pojedynków (półfinałowego, finałowego i o miejsce III). Do zadania podeszli jednak niezwykle odpowiedzialnie, z imponującą determinacją i kreatywnością.

Tezy półfinałowe brzmiały:

1. Celebryci nie powinni podejmować współpracy marketingowej z firmami oferującymi produkty lub usługi nieodpowiednie dla młodych ludzi.
2. Powinno się zakazać w mediach publicznych emisji reklam produktów i usług, na które nie może pozwolić sobie przeciętnie zarabiający obywatel.

Uczestnicy półfinałowych debat dyskutowali więc o odpowiedzialności osób znanych, funkcji mediów,problemach społecznych oraz roli etyki w świecie reklamy.

Z pierwszego starcia zwycięsko wyszła drużyna Zespołu Szkół Społecznych SPLOT, w składzie: Julia Wójcik, MaylinFrias-Mazurkiewicz, Zuzanna Chełmecka i Mikołaj Kałucki,pracująca pod kierunkiem pań: Urszuli Kulig i Małgorzata Balas. Drugi pojedynek wygrali natomiast uczniowie Liceum Ogólnokształcące w Starym Sączu: Marzena Gaździak, Ilona Stawiarska, Sebastian Tomecki, Maciej Jop – przygotowywani przez panie: BeatęSkoczeń i Joannę Zielińską.

Tematy pojedynków o miejsca III i I (które należało opracować w oparciu o dostarczone infoslajdy) były jeszcze trudniejsze i bardziej nietypowe.Ich przygotowanie wymagało nie tylko logicznego myślenia, ale także otwartości na kulturowe i futurystyczne zagadnienia oraz umiejętności konstruowania argumentów w oparciu o rzadko spotykane źródła. Tezy brzmiały:

1. Gdybym miał/a wybór, wszczepił/abym sobie implant rejestrowania wspomnień (miejsce III).
2. Jako młody pracownik/czka niższego szczebla w korporacji, wybrał/abym styl życia tang ping (miejsce I).

W pierwszym starciu triumfowała drużyna z Zespołu Szkół Budowlanych w Nowym Sączu, w składzie: Karolina Dobroszek, Arkadiusz Hatlaś, Piotr Michalik i Agata Pawłowska (przygotowywana przez panie: Magdalenę Janur i UrszulęZbozień), która ostatecznie zajęła miejsce III.

Zwycięzcami całego turnieju, Mistrzami Debat 2025, zostali uczniowie z Liceum Ogólnokształcącego w Starym Sączu!  To właśnie oni otrzymali największy z przygotowanych dla finalistów pucharów. Odebrali go z rąk pana Kazimierza Gizickiego – wiceburmistrza Starego Sącza oraz pani Moniki Dominik –prezes Starosądeckiej Fundacji Kultury.Puchary trafiły także do pozostałych drużyn, które znalazły się na podium.

Tegoroczne debaty miały też swoją mistrzynię indywidualną – Ilonę Stawiarską ze starosądeckiego LO, która w każdym z pojedynków swojej drużyny (łącznie trzy razy) uzyskiwała tytuł najlepszego mówcy. Poproszona o wypowiedź, w taki sposób skomentowała swój udział w rozgrywkach:

„To, że wygraliśmy, jest ogromnym osiągnięciem całej drużyny, bo naprawdę każdy z mówców włożył 110 procent wysiłku, żebyśmy tu dzisiaj stali i trzymali ten puchar.Jest to również sukces przygotowujących nas pań, które bardzo pomogły nam merytorycznie.Oczywiście emocje towarzyszyły mi cały czas, bo występ na scenie, przed jury i publicznością, w dodatku w finale rozgrywek debaty oksfordzkiejjest bardzo stresujący, nawet dla kogoś, kto – jak ja – ma już pewne sceniczne obycie. Myślę, że kulminacja emocji nastąpiła w ostatniej, finałowejmowie, ale cieszę się, że udało mi się  przekuć je w coś pozytywnego – w determinację i stanowczość.Wydaje mi się, że najwięcej dało mi samo przygotowanie do debat, które było znakomitą lekcją poznania siebie. Dzięki przebytym szkoleniom, mogliśmy być bardziej świadomi tego, co robimy –naszej postawy scenicznej, mimiki, intonacji. Same debaty i uznanie tych, którzy słuchali moich wypowiedzi, też dały mi bardzo dużo. Przede wszystkim zyskałam odwagę, poczułam, że nie muszę się bać, bo moje wystąpienia przyjmowane są bardzo pozytywnie. Poza tym zrozumiałam, że my młodzi mamy głos, że ktoś nas słucha. Nie bez znaczenia jest też wiedza, którą zdobyliśmy,dokładnie wgłębiając się w tematy i z różnych stron je analizując. Oczywiście poznaliśmy też nowych, świetnych ludzi, z którymi pojedziemy na wspólną wycieczkę i mam nadzieję, że później też będziemy mieć ze sobą kontakt. Po wyjeździe do Brukseli i Strasburga oczekuję przede wszystkim dobrej zabawy. Cieszę się, że w ogóle gdzieś jedziemy, bo bardzo lubię podróżować”.

Wszystkie starosądeckie debaty prowadził pan Marcin Lewandowski, który był też jednym z instruktorów– odbywających się na przełomie  października i listopada – warsztatów. Podsumowując rozgrywki i wcześniejsze przygotowania, zwrócił uwagę na ogromną rolę wspierających uczniów nauczycieli, którzy „wykonali wielką pracę pozaszkolną, związaną z czymś, co najczęściej wykraczało poza podstawę programową”. „W czasie kolejnych spotkań obserwowałem młodych ludzi, którzy się rozwijają i rozkwitają” – mówił. „Ale z drugiej strony widziałem też,że ci młodzi ludzie mają swoich ogrodników, którzy bardzo się o nich troszczą –chodzą z konewką i podlewają te swoje kwiaty!To doświadczenie relacji mistrz-uczeń było naprawdę bardzo piękne. Niejednokrotnie miałem okazję – tak trochę z boku –obserwować młodych przed debatami. Byli podekscytowani i zdenerwowani, ale zawszemieli wsparcie u swoich nauczycieli; to oni dawali im poczucie bezpieczeństwa.

Oceniając starosądeckie debaty, Marcin Lewandowski powiedział również: „Myślę, że dzisiaj – w świecie szybkich przemian, w rzeczywistości, w której czasami nie wiemy, jak się zachować, w kontekście wszechobecnej AI, która jest jednym wielkim strachemi tych wszystkich influencerów i youtuberów, którzy mówią nam, jak mamy myśleć – takie projekty jak ten są niezbędne. To one zachęcają młodych do krytycznego spojrzenia na źródła, z których czerpią wiedzę i pomagają samodzielnie je weryfikować. To naprawdę ważne”.

Wszystkim uczestnikom starosądeckiego projektu, a także ich opiekunom, życzymy wspaniałych wrażeń z wycieczki do Brukseli i Strasburga oraz dalszych, pięknych owoców wykonanej podczas ostatnich miesięcy pracy. Być może spotkamy się na kolejnych debatach.

Tekst Anna Skalska

Foto TEB Technikum