SZKOLNE ABC RATUNKU. Młodzi uczą młodszych, jak ratować życie 

W jednej z sal Zespołu Szkół Społecznych „Splot” rząd fantomów leży na matach, a nad nimi pracują uczniowie. Komendy „sprawdź oddech”, „wezwij pomoc”, „przykładamy elektrody AED” padają już pewnie, bez tremy. To właśnie tak wygląda środek realizacji projektu „Szkolne ABC Ratunku” – inicjatywy, w której młodzi przygotowują młodszych do działania w sytuacjach, gdy każda sekunda może zdecydować o czyimś życiu. 

W projekcie biorą udział cztery szkoły z Sądecczyzny. Po stronie ponadpodstawowej Ogólnokształcące Liceum Akademickie Jezuitów w Nowym Sączu i Zespół Szkół Społecznych „Splot”. Po stronie podstawówek – Szkoła Podstawowa im. Ks. Prof. Józefa Tischnera w Starym Sączu oraz Szkoła Podstawowa im. Św. Jadwigi Królowej Polski w Długołęce–Świerkli. Logika jest prosta: najpierw powstaje grupa około dziesięciu licealnych instruktorów przeszkolonych przez zawodowych ratowników medycznych, a potem to oni – pod okiem profesjonalistów – prowadzą zajęcia dla młodszych kolegów. 

Na półmetku realizacji najwięcej dzieje się właśnie w szkołach podstawowych. Zakończyły się już pełne cykle zajęć w „Splocie” i w Długołęce–Świerkli. Uczniowie podstawówki w Nowym Sączu przeszli od pierwszego niepewnego dotknięcia fantomu do pełnowartościowej resuscytacji krążeniowo-oddechowej, z prawidłową głębokością ucisku klatki piersiowej i obsługą treningowego AED.  

Licealiści – świeżo po swoim intensywnym szkoleniu – prowadzili ich krok po kroku, pokazując, że RKO to nie „magia dorosłych”, ale konkretna sekwencja ruchów, której można się nauczyć. „Na początku bałam się, że zrobię coś źle, ale jak zobaczyłam, że koledzy też ćwiczą i ratownik nas poprawia, to przestałam panikować. Teraz wiem, że jak coś się stanie, to przynajmniej spróbuję” – mówi jedna z uczestniczek zajęć. 

W Długołęce–Świerkli szkolenia mają dodatkowy wymiar – dla wielu uczniów to pierwszy kontakt z profesjonalnym sprzętem ratowniczym. Staza taktyczna, pakiet medyczny, symulowany krwotok ze sztuczną krwią – rzeczy znane dotąd tylko z filmów nagle pojawiają się na szkolnych ławkach. Instruktorzy tłumaczą, jak rozpoznać masywny krwotok, jak mocno zacisnąć opaskę, jak ułożyć poszkodowanego z urazem głowy, kiedy absolutnie nie wolno „na siłę” prostować kończyny po złamaniu.  

Dla nauczycieli to także ważne doświadczenie: widzą, że temat pierwszej pomocy przestaje być dodatkiem do programu, a staje się konkretną kompetencją, w której dzieci nabierają realnej pewności. 

Równolegle trwa szkolenie licealistów u Jezuitów. To właśnie tam grupa młodych instruktorów przechodzi pełny cykl pracy z ratownikami medycznymi: od podstaw RKO i AED, przez tamowanie krwotoków i postępowanie przy urazach, po elementy medycyny taktycznej.  

„Najbardziej zaskoczyło mnie, jak dużo można zrobić zanim przyjedzie karetka. Zawsze myślałem, że naszym zadaniem jest tylko zadzwonić po pomoc. Teraz wiem, że w tych kilku minutach naprawdę wszystko się rozstrzyga” – mówi jeden z licealistów przygotowujących się do wyjazdu do szkół podstawowych. 

W przyszłym tygodniu projekt przeniesie się do Szkoły Podstawowej im. ks. prof. Tischnera w Starym Sączu. Tam, pojawią się maty, fantomy, defibrylator treningowy i całe zaplecze sprzętowe, z którym młodzież zdążyła się już oswoić w innych placówkach.  

Scenariusz będzie podobny: trzy spotkania, podczas których uczniowie nauczą się reagować w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia, wypadku na boisku, silnego krwotoku czy omdlenia w czasie przerwy. Zajęcia poprowadzą licealiści, którzy właśnie kończą swoje przygotowanie – tym razem to oni staną się „nauczycielami” dla młodszych. 

Choć projekt „Szkolne ABC Ratunku” wciąż trwa, już teraz widać jego najważniejszy efekt: w czterech szkołach Sądecczyzny pojawiają się młodzi ludzie, którzy – niezależnie od przyszłej pracy i studiów – będą umieli podejść do leżącej osoby, sprawdzić oddech, rozpocząć uciskanie klatki piersiowej, zatamować krwotok, wezwać pomoc z poczuciem odpowiedzialności, a nie paraliżującego lęku. To konkretna, namacalna wersja edukacji obywatelskiej, w której hasła o solidarności i odpowiedzialności za innych przekładają się na bardzo praktyczne umiejętności. 

Projekt „Szkolne ABC Ratunku” już teraz powinien być czytany jako zaproszenie i inspiracja dla innych szkół Sądecczyzny – bo licealni instruktorzy wraz z ratownikami wypracowali tu coś więcej niż „kolejne szkolenie z pierwszej pomocy”. To unikatowe podejście łączy twardą wiedzę medyczną z bardzo uważnym spojrzeniem pedagogicznym: zrozumieniem, jak dzieci i młodzież reagują na stres, na widok krwi, na odpowiedzialność „za czyjeś życie”, jak przyswajają kolejne kroki RKO, czego się boją, a co je ośmiela.  

Dzięki temu zajęcia nie są pokazem dla publiczności, lecz procesem budowania odwagi i sprawczości – od pierwszego, nieśmiałego dotknięcia fantomu po moment, w którym uczeń potrafi spokojnie powiedzieć: „wiem, co zrobić, kiedy ktoś obok mnie upadnie”. To doświadczenie – wypracowane w czterech szkołach – może stać się gotowym wzorcem dla kolejnych placówek w regionie, które chcą uczyć obywatelskości przez realną odpowiedzialność za drugiego człowieka. 

Wszystkie te działania są częścią programu „Młodzi Obywatele” realizowanego z dofinansowaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej. „Szkolne ABC Ratunku” jest jedną z dziewięciu inicjatyw młodzieżowych w tym programie i pokazuje, że edukację obywatelską można prowadzić nie tylko na sali od historii czy wiedzy o społeczeństwie, ale także na macie treningowej, przy fantomie i defibrylatorze.  

To właśnie tam młodzi uczą się w praktyce, co znaczy wziąć odpowiedzialność za drugiego człowieka – i że czasem najważniejszą formą bycia obywatelem jest po prostu odwaga, by uklęknąć przy kimś, kto potrzebuje pomocy. 

_______________ 

Zadanie finansowane ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej, realizowane w ramach programu „Młodzi obywatele” na 2025 r.