Podsumowanie 2016 roku w polskiej edukacji

Przywrócenie obowiązku szkolnego od 7. roku życia, ogólnopolska debata dotycząca przyszłości edukacji i przygotowanie do wprowadzenia reformy systemu oświaty – to najważniejsze tematy mijającego roku w Ministerstwie Edukacji Narodowej.

Dobra edukacja priorytetem rządu

Zgodnie z exposé szefowej rządu Beaty Szydło, od 2016 roku, na podstawie nowelizacji ustawy o systemie oświaty podwyższono wiek obowiązku szkolnego dla dzieci do siedmiu lat. W przepisach pojawiły się także kwestie dotyczące nadzoru pedagogicznego i wzmocnienia roli kuratora oświaty. Przywrócone zostało weto kuratora oświaty w sprawie likwidacji szkół. Organ prowadzący, który chce zlikwidować szkołę musi uzyskać pozytywną opinię kuratora. Nowelizacja dała także ministrowi edukacji prawo powoływania i odwoływania kuratorów i wicekuratorów oświaty.

Kolejne miesiące pracy MEN to rezygnacja ze sprawdzianu szóstoklasistów, uszczelnienie systemu dotowania szkół i placówek, likwidacja tzw. godzin karcianych oraz przygotowanie rozwiązań prawnych umożliwiających wprowadzenie możliwości odwołania się od wyniku matury.

Wprowadzone zmiany

Wprowadziliśmy przepis ułatwiający planowanie i wypłacanie jednorazowej gratyfikacji pieniężnej nauczycielowi, któremu przyznano tytuł honorowy profesora oświaty.

Rozszerzyliśmy na wszystkich nauczycieli wymóg niekaralności. Objęliśmy wszystkich nauczycieli przepisami o odpowiedzialności dyscyplinarnej. Nowe regulacje mają uniemożliwić zatrudnienie w charakterze nauczyciela w przedszkolu, szkole lub innej placówce oświatowej osoby, która nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych i nie korzysta z praw publicznych.

Dodatkowo będzie stworzony rejestr dyscyplinarny prowadzony przez Ministra Edukacji Narodowej. Ma on być skutecznym narzędziem niedopuszczającym do pracy z dziećmi nauczycieli ukaranych najwyższymi karami dyscyplinarnymi – zwolnienia z pracy z zakazem przyjęcia do pracy w oświacie przez 3 lata oraz wydalenia z zawodu.

Warto podkreślić, że uratowana została ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Istniało zagrożenie, że ustawa nie zostanie przyjęta do końca 2015 roku. Wówczas Komisja Europejska mogłaby zażądać od Polski zwrotu środków unijnych przekazanych na realizację tego projektu oraz wstrzymać planowane na kolejne lata inwestycje związane z  uczeniem się dorosłych.

Od 1 września 2016 r. zostały zniesione tzw. „godziny karciane”. Dotychczas każdy nauczyciel w szkole podstawowej i gimnazjum musiał poświęcić dwie godziny w tygodniu, a nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej jedną godzinę – na zajęcia pozalekcyjne. W związku z likwidacją obowiązku prowadzenia zajęć pozalekcyjnych w dotychczasowej formule, zaproponowaliśmy zniesienie obowiązku ich rozliczania. Jest to rozwiązanie korzystne dla nauczycieli, bo oznacza odciążenie ich od nadmiernych obowiązków biurokratycznych.

Dodatkowo od 1 września 2016 roku zgodnie z tzw. rozporządzeniem sklepikowym Ministerstwa Zdrowia do szkół wróciły tzw. „drożdżówki”. Dotychczasowe obowiązujące przepisy zostały uproszczone i złagodzone. W rezultacie do szkół powróciło m.in. pieczywo półcukiernicze oraz cukiernicze, w tym także drożdżówki, które muszą spełniać określone kryteria zawartości cukru, tłuszczu i soli. W sklepikach można także kupić kanapki przygotowane z różnego rodzaju pieczywa.

Cyfryzacja szkół

1 września 2016 roku uruchomiony został pilotażowy program nauki programowania w szkołach. Chcemy, aby już od najmłodszych lat, elementem powszechnego kształcenia informatycznego stała się umiejętność programowania – jedna z podstawowych kompetencji XXI wieku. Programowanie kształci takie umiejętności jak: logiczne myślenie, precyzyjne prezentowanie myśli i pomysłów; dobra organizacja pracy podczas rozwiązywania problemów oraz budowa kompetencji potrzebnych do współpracy, niezbędnych dzisiaj w niemal każdym zawodzie. Finalnym rezultatem pilotażu będzie wdrożenie nauczania programowania do edukacji formalnej na każdym etapie kształcenia. Obecnie w projekcie uczestniczy ponad 2 tys. szkół.

W każdym województwie kuratorzy oświaty, na prośbę MEN, wyznaczyli Koordynatorów ds. innowacji w edukacji. Ich zadaniem jest wspomaganie i koordynowanie na poziomie województw działań MEN w zakresie rozwoju innowacji w placówkach oświatowych, w tym m.in. stworzenie mapy innowacji, organizowanie konferencji szkoleniowych, zbieranie danych ze szkół np. o posiadanym przez szkoły wyposażeniu w sprzęt. Kuratorzy oświaty, od czerwca do grudnia 2016 r., zorganizowali w sumie 159 konferencji szkoleniowych dla 13 290 nauczycieli. Uczestnikami spotkań byli głównie nauczyciele informatyki i edukacji wczesnoszkolnej. Od stycznia 2017 r. planowanych jest 65 kolejnych.

Wspólnie z Ministerstwem Cyfryzacji rozpoczęliśmy także starania, aby każda szkoła w Polsce podłączona została do szerokopasmowego internetu. Dzięki wykorzystaniu środków unijnych z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa będzie możliwe zbudowanie najnowocześniejszej w Europie kompleksowej sieci łączącej wszystkie polskie placówki oświatowe, w których kształcą się dzieci i młodzież w wieku od 6 do 19 lat. Dodatkowo przewidziano środki finansowe na przeprowadzenie wśród nauczycieli cyklu szkoleń dotyczących programowania. Wsparcie w postaci szkoleń będą oferowały także kuratoria, placówki doskonalenia nauczycieli i Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.

Trwają również prace nad założeniami Rządowego Programu „Aktywna Tablica”, który pozwoli w ciągu trzech lat wyposażyć szkoły w urządzenia multimedialne zastępujące tradycyjne tablice w klasach lekcyjnych.

Podstawowym elementem cyfrowego bezpieczeństwa w szkołach jest wiedza i świadomość uczniów, ale także nauczycieli i rodziców na temat możliwych zagrożeń i ryzyka związanego z korzystaniem z internetu i nowoczesnych narzędzi cyfrowych. Dlatego Ministerstwo Edukacji Narodowej wsparło realizację programów, które mają na celu promowanie rozwiązań wykorzystujących zasoby cyberprzestrzeni w polskich szkołach w bezpieczny sposób. W ramach projektu „Cyfrowobezpieczni.pl – Bezpieczna Szkoła Cyfrowa” wsparciem informacyjnym, edukacyjnym i doradczym docelowo objętych zostanie 2200 szkół podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych, w tym 165 tys. uczniów, 220 tys. rodziców i 22 tys. nauczycieli. Program realizowany będzie do 2018 roku w ramach programu rządowego „Bezpieczna+”.

Z kolei w 2016 roku realizowany był w całej Polsce kolejny etap „Cybernauci – kompleksowy projekt kształtowania bezpiecznych zachowań w sieci”. To program szkoleniowy, którego celem jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa w zakresie korzystania z sieci przez dzieci i młodzież, ich rodziców, opiekunów oraz nauczycieli. Projekt zakończy się pod koniec 2018 roku.

W ustawie Prawo oświatowe podkreśliliśmy, że kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości i kreatywności sprzyja ich aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, w tym poprzez stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych sprzyja ich aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym.

Celem określonym w ustawie jest także upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie, kształtowanie właściwych postaw wobec zagrożeń, w tym związanych z korzystaniem z technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz umiejętności sprawnego posługiwania się nimi.

Pod koniec grudnia 2016 r. ruszyły konsultacje społeczne i uzgodnienia międzyresortowe dotyczące Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE) – programu przygotowanego przez Ministerstwo Cyfryzacji przy współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej. OSE ma być siecią teleinformatyczną łączącą wszystkie szkoły w Polsce. Uruchomienie OSE pozwoli na wprowadzenie nowych form kształcenia i wyrównanie szans edukacyjnych wszystkich uczniów w Polsce, w szczególności uczniów zamieszkujących mniejsze miejscowości i wsie przez: zapewnienie dostępu do szybkiego internetu, dostarczenie multimedialnych treści edukacyjnych, a także zapewnienie usługi bezpieczeństwa sieciowego. Konsultacje potrwają do 31 stycznia 2017 roku.

Zespół ds. statusu zawodowego pracowników oświaty

Z inicjatywy Anny Zalewskiej Minister Edukacji Narodowej w listopadzie 2016 r. powstał Zespół ds. statusu zawodowego pracowników oświaty, którego celem jest wypracowanie jak najlepszych rozwiązań dotyczących: finansowania zadań oświatowych, systemu wynagradzania, awansu zawodowego oraz czasu i warunków pracy nauczycieli.

Zespół powstał na podstawie zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 3 listopada 2016 r. W pracach Zespołu uczestniczą przedstawiciele oświatowych związków zawodowych, organizacji jednostek samorządu terytorialnego oraz ministerstw. Planowane jest wypracowanie konkretnych rozwiązań dotyczących pracy nauczycieli do połowy 2017 r.

Ogólnopolska debata o przyszłości edukacji „Uczeń. Rodzic. Nauczyciel – Dobra zmiana”

Po raz pierwszy w historii na taką skalę zaprosiliśmy do wspólnej pracy przy wypracowywaniu kierunków zmian wszystkich zainteresowanych przyszłością edukacji w Polsce. Od początku 2016 r. rozmawialiśmy z rodzicami, nauczycielami, uczniami, dyrektorami szkół, przedstawicielami związków zawodowych, organizacji pozarządowych, samorządów, przedstawicielami środowiska oświatowego na debatach, konferencjach w całym kraju. Jednocześnie w MEN trwały prace zespołów eksperckich w kilkunastu grupach tematycznych. Do współpracy zaprosiliśmy blisko 2 tys. Ekspertów Dobrej Zmiany w Edukacji. Byli to zarówno praktycy i teoretycy – nauczyciele i akademicy. Oprócz spotkań otrzymaliśmy drogą elektroniczną ponad tysiąc opinii, uwag, wniosków i spostrzeżeń dotyczących najważniejszych tematów związanych z przyszłością polskiej oświaty. Ogólnopolska dyskusja zakończyła się pod koniec czerwca 2016 r. w Toruniu, gdzie przedstawiliśmy główne założenia reformy edukacji.

„Dobra szkoła” – reforma edukacji

Zmiany zaproponowane w ustawach: Prawo oświatowe i Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe wychodzą naprzeciw oczekiwaniom większości Polaków, którzy chcą szkoły nowoczesnej, a jednocześnie silnie zakorzenionej w naszej tradycji. Zmiany są przemyślane i zaplanowane na wiele lat. Zależy nam na tym, aby każdy uczeń, bez względu na to, skąd pochodzi oraz jaki jest status materialny jego rodziców, miał dobrą szkołę i dobrą edukację. Reforma edukacji to nie tylko zmiana ustroju szkolnego. To także propozycja nowych rozwiązań w systemie szkolnictwa zawodowego, silnie powiązanego z rynkiem pracy oraz zmiany w organizacji i funkcjonowaniu szkół i placówek oświatowych.

Reforma edukacji ma także na celu uchronienie tzw. małych szkół przed likwidacją. Takie szkoły to w wielu przypadkach nie tylko miejsce edukacji dzieci z małych miasteczek czy wsi, ale również lokalne ośrodki kultury dla mieszkańców i jedyne miejsce, w którym mogą się spotykać.

Dążymy do tego, aby polska szkoła była przede wszystkim bezpieczna, a zajęcia odbywały się w systemie jednozmianowym. Chcemy również, aby docelowo w każdej szkole obecny był także pedagog, psycholog, logopeda, doradca zawodowy i doradca metodyczny.

Zaprojektowane rozwiązania skupiają się na nauce języków obcych, rozwijaniu znajomości technologii informacyjno-komunikacyjnych i matematyki. To jedne z najważniejszych kompetencji współczesnego świata. Wprowadzamy klasyczne kształcenie przedmiotowe, w ramach którego uczeń zdobywa wiedzę ogólną z każdej dziedziny nauki.

Reforma edukacji obejmuje zmiany, które rozpoczną się w roku szkolnym 2017/2018, a zakończą w roku szkolnym 2022/2023. Docelowa struktura szkolnictwa będzie obejmowała: 8-letnią szkołę podstawową, 4-letnie liceum ogólnokształcące, 5-letnie technikum, 3-letnią branżową szkołę I stopnia, 3-letnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy, 2-letnią branżową szkołę II stopnia oraz szkołę policealną.

Zmiany będą wprowadzane stopniowo. Uczniowie rozpoczynający naukę w klasie VI szkoły podstawowej, w roku szkolnym 2017/2018 zamiast do I gimnazjum pójdą do VII klasy szkoły podstawowej.

W ramach reformy edukacji znosimy konieczność zgłaszania innowacji pedagogicznej kuratorowi oświaty i organowi prowadzącemu oraz wymagania formalne warunkujące rozpoczęcie działalności innowacyjnej w szkole lub placówce. Określiliśmy również zasady prowadzenia przez publiczne szkoły i placówki działalności eksperymentalnej. Opisaliśmy między innymi to, czym jest eksperyment pedagogiczny, co jest jego celem oraz warunki, jakie muszą być spełnione, aby mógł on być realizowany w szkole lub placówce.

Zaprojektowaliśmy zmiany, które mają na celu stworzenie mechanizmów pozwalających kuratorowi oświaty skutecznie dbać o jakość wszystkich usług oferowanych przez placówki doskonalenia nauczycieli, poprzez wprowadzenie obowiązku posiadania przez nie akredytacji. Dotyczy to zarówno placówek publicznych jak i niepublicznych.

W ramach działań informacyjnych związanych z reformą edukacji, kuratorzy oświaty we współpracy z wojewodami organizowali w całej Polsce szereg spotkań z rodzicami, dyrektorami szkół, nauczycielami oraz przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego. Uczestnicy spotkań w regionach mieli okazję uzyskać szczegółowe informacje na temat planowanych zmian, m.in. harmonogramu wdrażania reformy, kształtu nowego ustroju szkolnego, rozwiązań dotyczących ochrony miejsc pracy dla nauczycieli i kadry kierowniczej oraz egzaminów. Od połowy września do połowy grudnia 2016 roku odbyło się w całej Polsce w sumie 1462 spotkań, w których udział wzięło ponad 46 tys. uczestników.

Wprowadzenie zmian to wieloletni proces, który będzie przeprowadzany etapami w sposób najmniej obciążający uczniów, z jednoczesnym zapewnieniem im poczucia bezpieczeństwa.

Więcej informacji o reformie na stronie internetowej www.reformaedukacji.men.gov.pl.

W drugiej połowie grudnia zakończono prace legislacyjne związane z ustawami oświatowymi i przekazano je do podpisu Prezydenta RP.

Konsultacje dotyczące podstaw programowych

Pod koniec grudnia 2016 roku do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych skierowane zostały projekty rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej: w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego oraz podstawy programowej kształcenia w zawodach. Projektowana regulacja określa podstawę programową kształcenia w zawodach, w których kształcenie będzie prowadzone od 1 września 2017 r. w: klasach pierwszych branżowej szkoły I stopnia, klasach pierwszych technikum oraz w szkole policealnej. Konsultacje potrwają odpowiednio do 23 stycznia oraz 30 stycznia 2017 r.

Dodatkowo z końcem grudnia przekazany został także projekt rozporządzenia dotyczącego podstawy programowej kształcenia ogólnego. Obejmuje on podstawę programową: wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej ‒ dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy, a także kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Uzgodnienia międzyresortowe potrwają do 10 stycznia 2017 roku. Uwagi związków zawodowych i partnerów społecznych można nadsyłać do 30 stycznia 2017 roku.

MEN