Tablice dla żołnierzy I Pułku Strzelców Podhalańskich, walczących o niepodległość

31 października 2018 roku zostały odsłonięte, umieszczone na Baszcie Kowalskiej sądeckiego zamku, odtworzone tablice  z nazwiskami 194. poległych żołnierzy I Pułku Strzelców Podhalańskich, którzy walczyli o odzyskanie niepodległości w latach 1918-1920. Pierwotne tablice, umieszczone tam w 1934 roku, zaginęły podczas II wojny światowej. 

Uroczystości rozpoczęły się od mszy świętej w kościele pod wezwaniem świętego Kazimierza, której przewodniczył ksiądz dr Jan Siedlarz. Następnie uczestnicy, wśród których były między innymi  potomkowie poległych żołnierzy, Orkiestra Reprezentacyjna Straży Granicznej, żołnierze 21. brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa, Związek Strzelecki „Strzelec”, a także liczne poczty sztandarowe szkół i organizacji, posłowie, władze powiatowe i gminne z Sądecczyzny i okolic, radni Rady Miasta Nowego Sącza oraz władze Nowego Sącza na czele z prezydentem miasta Ryszardem Nowakiem, przeszli ulicami miasta pod ruiny zamku, gdzie odbyła się główna część tego patriotycznego wydarzenia.
Rozpoczął je Jerzy Giza – historyk, działacz niepodległościowy, przewodniczący Komitetu Ochrony Walk i Męczeństwa przy oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, który mówił:

– Sądeczanie mają swoje wielorakie zasługi w dziele odzyskania przez Polskę niepodległości. Nie zgasili ducha, konspirowali, przygotowywali się do walki o niepodległość, walczyli w szeregach legionów Polskich, a nawet w składzie austriackich oddziałów, wcieleni powszechną mobilizacją działalni w ramach organizacji Wolność na Rzecz Niepodległości, narażając się tym samym na karę śmierci za zdradę Austrii. Nie wolno nam także zapomnieć, że Rada Miasta Nowego Sącza, jako pierwsze takie ciało w Galicji, opowiedziała się czynnie po stronie Rady Regencyjnej w Warszawie, będącej namiastką rządu polskiego […].

W tym przełomowym okresie w historii odradzającego się państwa polskiego i jego armii, zajmują poczesne miejsce Sądeczanie i Nowy Sącz, jako miasto garnizonowe, w którym stacjonował słynny pułk – od 1 grudnia 1918 roku nazwany I Pułkiem Strzelców Podhalańskich. Jego pojedyncze oddziały kompaniami, batalionami, były wysyłane na zagrożone odcinki frontu przeciwko Ukraińcom kierunku Lwowa, w kierunku Rawy Ruskiej, przeciwko Czechom na Spiż i Orawę i na Śląsk Cieszyński, a niewiele miesięcy później przeciwko Armii Czerwonej w wojnie przeciwko bolszewickiej Rosji. Było to możliwe, ponieważ w Nowy Sącz dysponował oddziałami wojskowymi zahartowanymi w bojach I wojny światowej […]
Jerzy Giza zrelacjonował też w swoim wystąpieniu przebieg pierwszego odsłonięcia tablic sprzed 84. lat, które zachowały się w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego. Odbyło się to 3 sierpnia 1934 roku, a wydarzenie to miało szczególnie podniosły charakter.
Do II wojny światowej pod tablicami 15 sierpnia odbywały się uroczystości z okazji Dnia Żołnierza. Zostały one jednak zdemontowane przez okupanta hitlerowskiego w czasie wojny i po niej nie powróciły już na mury zamku, który uległ zniszczeniu podczas wybuchu 18 stycznia 1945 roku. Ślad po nich zaginął.

Dzięki inicjatywie sądeczan, udało się wykonać repliki tych zaginionych tablic. Ich odsłonięcia dokonali 31 października 2018 roku: zastępca prezydenta miasta Wojciech Piech, dowódca 21. batalionu Strzelców Podhalańskich im. Generała brygady Józefa Kustronia w Rzeszowie pułkownik Rafał Iwanek, komendant Karpackiego Oddziału Straży Granicznej im. I Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu podpułkownik Stanisław Laciuga, przewodniczący Rady Miasta Nowego Sącza Janusz Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Partnerstwo dla Ziemi Sądeckiej” Marek Uszko oraz Kinga Smoleń – córka Agnieszki Kurzei, kurierki Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej na trasie Warszawa – Podhale.
Odczytano apel poległych, żołnierze oddali salwę honorową, a na koniec pod tablicami złożone zostały kwiaty i wieńce.

nowysacz.pl