Foluszowanie

W okresie od lipca  do października 2019, dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Centrum Kultury, w ramach programu „EtnoPolska 2019”, Fundacja „Miedzy Sztuką a Terapią”, przy współpracy Stowarzyszenia „Skrawek Nieba”, Stowarzyszenia Miłośników Wsi Ropa,  Ośrodka Gminy Gorlice, oraz Stowarzyszenia „Nasz Dom” w Piwnicznej,  organizuje zadanie pn.: ”Foluszowanie we współczesnym projektowaniu – II Edycja”. Głównym celem zadania jest upamiętnienie, docenienie i przybliżenie wiedzy na temat tradycyjnych wartości obecnych w kulturze lokalnej, oraz poprzez inspirację tradycyjnym rękodziełem i rzemiosłem ukazanie ich we współczesnym kontekście. W Ropicy Polskiej, Łosiu, Ropie i Piwnicznej w powiecie nowosądeckim i gorlickim, realizowane są działania warsztatowe związane z ginącą już, choć mocno wrastającą swymi korzeniami w tradycje lokalne regionu, rzemieślniczą i manufakturową produkcją sukna. Warsztaty mają na celu wykorzystanie metody foluszniczej do zaprojektowania i wykonania współczesnej kolekcji obuwia i kapeluszy i zaprezentowanie prac lokalnej społeczności w formie wystaw. Zadanie angażuje osoby będące mieszkańcami powiatu nowosądeckiego i gorlickiego w wieku od 7 do 70 lat. Działania mają wymiar edukacyjny oraz integrują społecznie. Dwie wystawy prac, zaprezentowane zostały już podczas Festiwalu Kultur w Ropicy Polskiej i Galicyjskiej Mozaiki Kulturalnej w Szymbarku, kolejna wystawa odbędzie się podczas Jarmarku Św. Michała w Ropie.

Folusznictwo    to    gałąź   rzemieślniczej  i  manufakturowej  produkcji   sukienniczej,  zajmująca   się folowaniem   sukna – procesem  mającym  na celu oczyszczenie sukna  z tłuszczów  i  kleju   tkackiego,    nadanie    tkaninie    puszystości  i  jej  zagęszczenie  (spilśnienie). Folowanie zwiększające zwartość tkaniny polega na  mięciu i zgniataniu tkaniny  zwilżonej wodą, zwykle ciepłą, z różnymi  dodatkami, przez  co  tkanina ściąga się  i  kurczy,   zyskując   na   gęstości,   grubości  i   trwałości. Pierwotnie   folowano   nożnie,   depcząc  tkaninę  w  kadziach.  Folowano     także     ręcznie.    Deptano i  ubijano    sukno w  specjalnych  korytach. Z  czasem  zaczęto  używać grubych kijów  (bijaków). Pierwsza  wzmianka o  folusznikach w Polsce pochodzi  z XIII w. Od XII w. na zachodzie Europy, a od XIV w. W Polsce wynaleziono folusze w których koło wodne wprawiało w  ruch   kilka,  drewnianych   stęporów,  ubijających   postawy sukna   złożone   we   wgłębieniu  stępy,  wypełnionym  gorącą wodą,   niekiedy  z  dodatkiem   alkaliów,  np.  glinka   folarska. Po  folowaniu (obróbce  foluszem),  sukno  skurczone  o  jedną czwartą,  naciągano  na  ramy i suszono  na słońcu. Folowanie wykazywało   znaczne   wady   tkaniny.  Folusze  należały   do  cechów sukienniczych  i często   były    przedsiębiorstwami miejskimi   podobnie   jak   młyny,   postrzygalnie,   wagi   i   in. W  rejonach o żywej  tradycji  sukiennictwa  wiejskiego  (np. na  terenach górskich) zakładano je także na wsiach, czasem  jako samodzielne  urządzenia,  a  niekiedy  w połączeniu z młynami zbożowymi,    tartakami,    olejarniami.    Tradycyjne     techniki  folusznicze   utrzymywały   się   bardzo   długo.  Folusze  nożne w sukiennictwie  wiejskim i ogólnie  tam, gdzie  produkcja  była mała.  Folusze  wodne  stosowano  również  w  manufakturach. Folusze wodne, zachowały się na Podhalu, służąc do produkcji ludowych  tkanin   wełnianych. Obecne   maszyny   napędzane są   silnikiem   elektrycznym,   a   młoty   zastąpiono    walcami zgniatającymi. Techniką   folowania   wykonywane  są  również  filce.